نکته نگرانکننده آن است که این عدد، حداقل برآورد ممکن محسوب میشود. همزمان با شتابگیری سرمایهگذاری جهانی در حوزه هوش مصنوعی، رقابت برای جذب استعدادهای انسانی نیز وارد مرحلهای تازه شده است. تنها در یک سال آینده، شرکتهایی مانند مایکروسافت، آمازون، گوگل و اوراکل مجموعاً بیش از ۵۲۰ میلیارد دلار در توسعه زیرساختها و فناوریهای هوش مصنوعی سرمایهگذاری خواهند کرد؛ رقمی که نشان میدهد نبرد آینده اقتصاد جهانی، پیش از هر چیز بر سر مغزها خواهد بود.
با این حال، ریشه بحران کره صرفاً به کاهش جمعیت دانشآموزی یا سالمند شدن جامعه محدود نمیشود. گزارش اتاق بازرگانی کره تأکید میکند که مسئله اصلی، کاهش شدید ورود نخبگان به رشتههای علوم پایه و مهندسی است. دادههای پذیرش دانشگاهی در سال تحصیلی ۲۰۲۵ نشان میدهد نزدیک به ۷۷ درصد از دانشجویان یک درصد برتر طبیعی کشور مسیر پزشکی را انتخاب کردهاند، در حالی که سهم سایر رشتههای علمی و مهندسی به حدود ۱۰ درصد سقوط کرده است. حتی در دانشگاههای طراز اولی مانند KAIST، طی تنها سه سال بیش از ۱۸۰ دانشجو برای ورود به پزشکی یا دندانپزشکی از تحصیل در رشتههای مهندسی انصراف دادهاند؛ نشانهای روشن از تبدیل شدن «پزشکیگرایی» به یک روند ساختاری.
علت این تغییر مسیر را باید در شکاف عمیق میان تلاش علمی و بازده اقتصادی جستوجو کرد. یک متخصص علوم و مهندسی در کره، حدود ده سال پس از دریافت بالاترین مدرک تحصیلی خود، بهطور متوسط سالانه نزدیک به ۷۵ هزار دلار درآمد دارد. این رقم در مقایسه با متوسط درآمد ۳۰۰ هزار دلاری متخصصان کرهای شاغل در خارج از کشور و درآمد سالانه حدود ۲۳۰ هزار دلاری پزشکان در داخل کره، اختلافی چشمگیر را نشان میدهد. چنین فاصلهای، انتخاب مسیر پزشکی را برای بسیاری از نخبگان به تصمیمی عقلانی و حتی ناگزیر تبدیل کرده است.
این نابرابری تنها به درآمد ختم نمیشود. شاخصهای رضایت شغلی نیز تصویر مشابهی ترسیم میکنند. میزان رضایت شغلی فعالان حوزه هوش مصنوعی و رباتیک حدود ۷۱ درصد گزارش شده، در حالی که این رقم برای پزشکان به نزدیک ۸۰ درصد میرسد. همزمان، رتبه کره در شاخص جهانی «فرار مغزها» طی پنج سال از جایگاه ۲۸ به رتبه ۴۸ سقوط کرده است؛ نشانهای هشداردهنده از افزایش خروج استعدادها یا تغییر مسیر حرفهای آنها.
از منظر امنیت شغلی نیز فاصله قابل توجه است. حدود ۳۰ درصد از فارغالتحصیلان دکتری علوم و مهندسی در کره بیکار هستند و بیش از یکپنجم آنان با قراردادهای موقت فعالیت میکنند. در مقابل، پزشکان تقریباً در تمام گروههای سنی از اشتغال کامل و ثبات شغلی برخوردارند. این تفاوت آشکار، پیام روشنی به نسل جوان میدهد: پزشکی مسیری امنتر، باثباتتر و قابل پیشبینیتر است.
در بخش پایانی، گزارش تفصیلی اتاق بازرگانی کره تأکید میکند که عبور از این بحران بدون اصلاحات عمیق و همزمان ممکن نیست. نخستین گام، بازطراحی نظام جبران خدمات است؛ بهگونهای که دستاوردهای علمی و فناورانه مستقیماً به درآمد، امنیت مالی و ارتقای شغلی منجر شود. حرکت از ساختارهای سنتی مبتنی بر سابقه به سمت نظامهای مبتنی بر عملکرد، همراه با مشوقهای مالیاتی برای پاداشهای پژوهشی، سهام تشویقی، صندوقهای تطبیقی دولتی و مشوقهای ماندگاری بلندمدت، از جمله راهکارهای کلیدی پیشنهادشده است.
در گام دوم، ایجاد مسیرهای شغلی شفاف و پایدار در حوزههای نوین بهویژه هوش مصنوعی، اهمیت حیاتی دارد. گزارش بر ضرورت شکلگیری «نردبانهای شغلی فناورانه» تأکید میکند؛ مسیری که در آن پژوهشگران بتوانند بدون نگرانی از بیکاری یا گسست شغلی، میان دانشگاه، صنعت و مراکز تحقیقاتی جابهجا شوند. توسعه همکاریهای دانشگاه و صنعت، گسترش دورههای پسادکتری صنعتی و حمایت هدفمند از بازگشت پژوهشگران پس از دورههای بینالمللی، از جمله ابزارهای تحقق این هدف است.
در نهایت، گزارش تصریح میکند که بدون ارتقای جایگاه اجتماعی دانشمندان و مهندسان، هیچ سیاست اقتصادی پایداری به نتیجه نخواهد رسید. معرفی چهرههای برجسته علمی بهعنوان الگوهای ملی، بهبود سطح待遇 در تراز جهانی، فعالسازی نظام «دانشمند ملی»، کاهش بروکراسی فرساینده پژوهشی و ایجاد هابهای تحقیقاتی بینرشتهای، مجموعه اقداماتی است که میتواند شأن، امنیت و جذابیت مسیر علوم و مهندسی را احیا کند.
به تعبیر یکی از مدیران ارشد اتاق بازرگانی کره، اگر این کشور در حوزه هوش مصنوعی و فناوریهای نوین سرمایهگذاری انسانی نکند، آینده صنعت و تولید آن عملاً به خطر خواهد افتاد. رقابت امروز جهان نه بر سر منابع طبیعی، بلکه بر سر مغزهاست؛ مغزهایی که اگر دیده و حمایت نشوند، یا مسیرهای امنتری را انتخاب میکنند یا کشور را برای همیشه ترک خواهند کرد.